सुशिक्षित बेरोजगार व्यक्तींना त्यांचा स्वत:चा उद्योग,सेवाउद्योग, व्यवसाय याव्दारे उभारण्यासाठी आवश्यक असलेले वित्तीय संस्थेकडील अर्थ सहाय्य मिळविण्यासाठी स्वत:चे बीज भांडवल उभे करण्याइतकी आर्थिक कुवत असतेच असे नाही. हे बीज भांडवल उभे करण्यासाठी प्रकल्प खर्चाच्या १५ % ते २०% बीज भांडवल उपलव्ध करून देण्याचा या योजनेचा हेतू आहे. सुशिक्षित बेराजगारांना बीज भांडवल अर्थसहाय्य देण्याची योजना १९७२-७३ पासून अंमलात आहे. या योजनेमध्ये सुधारणा करून १९९३ पासून नविन योजना लागू करण्यात आली आहे. सुशिक्षित बेरोजगार व्यक्तींनी नोकऱ्या मिळविण्याच्या मागे न लागता स्वयंरोजगाराच्या संधी शोधण्यात व त्यायोगे इतरांना आपल्या प्रकल्पात रोजगार मिळवून द्यावा हा सदर योजनेमागील शासनाचा हेतू आहे.

१८ ते ५० वर्ष या वयोगटातील कमीत कमी ७ वी पास तसेच महाराष्ट्राचा किमान १५ वर्षांचा अधिवास असणारी स्थानिक व्यक्ती या योजनेचा लाभ मिळण्यास पात्र ठरतात. अर्जदाराच्या अंगभूत अशा विशेष कला कौशल्याच्या आधारावर शैक्षणिक पात्रता शिथिल करण्याचे अधिकार उद्योग संचालनालयाच्या विभागीय अधिकाऱ्यांना प्रदान केलेले आहेत. वरील पात्रतेखेरीज सेवायोजना कार्यालयात नोकरीसाठी नांव नोंदविलेले असणे आवश्यक आहे. नोकरी करणारा उद्योजकही बीज भांडवलासाठी अर्ज करू शकतो. परंतू बीजभांडवल वाटपापूर्वी त्याने नोकरीचा राजिनामा देणे व तसे मालकाकडून हमीपत्र आणणे आवश्यक आहे. तसेच व्यवसाय करीत असलेला, पूर्वी व्यवसाय केलेला परंतू सध्या व्यवसाय बंद असलेला उमेदवार या योजनेअंतर्गत सुशिक्षित बेरोजगार समजला जात नाही.

शासन निर्णय, उद्योग, ऊर्जा व कामगार विभाग , क्र.इपीपी-२००७/(११९८)/उ-७ दिनांक १८ मे २००७ नुसार खालीलप्रमाणे धोरणात्मक बदल करण्यात आलेले आहेत:

1. रुपये दहा लाखांपेक्षा कमी प्रकल्प खर्च असलेल्या प्रकल्पांमध्ये बीज भांडवल कर्जाचे प्रमाण पुढीलप्रमाणे राहील:
• सर्वसाधारण प्रवर्गातील लाभ धारकांसाठी - १५ टक्के.
• अनु.जाती / जमाती, अपंग, विमुक्त व भटक्या जाती / जमाती आणि इतर मागासवर्गीय उमेदवारांना - २० टक्के.
2. प्रकल्प मर्यादा ₹ २५.०० लाखा पर्यंत आहे.
3. बीज भांडवल कर्जाची कमाल मर्यादा ₹ ३.७५ आहे.
4. बँक कर्ज ७५ टक्के.

बीज भांडवल सहाय्यावर बीज भांडवलाची रक्कम मृदू कर्ज (सॉफ्ट लोन) म्हणून द.सा.द.शे. ६% व्याजाने देण्यात येते.

बीज भांडवल कर्जाच्या रक्कमेची विहित कालावधीत परतफेड करण्यात आली नाही तर थकित रक्कमेवर द.सा.द.शे. १ % दंडनीय व्याज आकारण्यात येईल.

बीज भांडवल कर्जाच्या रक्कमेची विहित कालावधीत परतफेड करणाऱ्या लाभार्थींना व्याजाच्या रक्कमेत ३ टक्के रिबेट देण्यात येईल.

योजनेचा लाभ घेऊ इच्छिणाऱ्यांनी बीज भांडवलासाठीचा विहित नमुन्यातील अर्ज जिल्हास्तरावर जिल्हा उद्योग केंद्र कार्यालयाकडे करावा. तसेच मुंबई व मुंबई उपनगरे येथील अर्जदारांनी उद्योग सह संचालक (मुंप्रावि), चुनाभट्टी , मुंबई या कार्यालयात अर्ज उपलब्ध होतील.

बँकेने मंजूर केलेल्या प्रकरणातील बीज भांडवलाची रक्कम जिल्हा उद्योग केंद्र कार्यालयांकडून बँकेमार्फत लाभार्थींना वितरित करण्यात येईल.लाभार्थीनिहाय लेखे ठेवण्याचे व वसुली करण्याचे सर्व काम जिल्हा उद्योग केंद्र कार्यालयाकडून केले जाईल.

बीज भांडवल कर्जाच्या परतफेडीचा कालावधी एकूण ७ वर्षांचा असून त्यामध्ये सुरुवातीचा तीन वर्षाचा विलंबावधी समाविष्ट राहील. म्हणजेच बीजभांडवल मिळल्यापासून तीन वर्षानंतर परतफेड सुरु होईल व तो ७ वर्षामध्ये पूर्ण होईल. विलंबावधीतील संचित व्याजाची रक्कम विलंबावधीनंतर एक रक्कमी वसूल केली जाईल. उर्वरित चार वर्षांच्या कालावधीमध्ये मुद्दल व व्याजाची रक्कम वार्षिक हप्त्यामध्ये वसूल केली जाईल. वाहतुक व्यवसायासाठी / व्यापार व सेवा उद्योग – विलंबावधी कालावधी ६ महिने राहील.

अर्जदाराने परस्पर बँक/वित्तीय संस्था यांजकडून अर्ज मंजूर करुन घेतल्यानंतर बीज भांडवल नाकारले जाते ते काही विशिष्ठ परिस्थितीत, अर्ज शक्यतो जिल्हा उद्योग केंद्रामार्फतच करावा, अशी अपेक्षा आहे. परस्पर बँक/वित्तीय संस्था यांजकडून आलेले अर्ज जिल्हा उद्योग केंद्राकडे आल्यास जिल्हा उद्योग केंद्र त्याच वर्षात मंजूर झालेल्या अर्जांचा विचार करून बीजभांडवल उपलब्ध करून देईल.

या योजनेत प्रकल्प खर्चाची मर्यादा २५ लाख आहे. प्रकल्प खर्चाच्या आकारात स्थिर भांडवली गुंतवणूक (जमीन, इमारत,संयंत्र) तसेच सीमांतिक खेळते भांडवल अंतर्भूत राहील. तथापि वाहतूक व्यवसायामध्ये खेळत्या भांडवलाचा समावेश प्रकल्प खर्चात करता येणार नाही.

या योजनेत कोचिग क्लासेस, गॅस एजन्सी,मंगल कार्यालय यासारख्या प्रकल्पात जमीन इमारत वगळून इतर स्थिर भांडवलाच्या बाबींकरिता बीजभांडवल देता येते. स्टेशनरी खरेदी,डिपॉझिट, पगार,फोन, भाडे वगैरे करिता बीजभांडवल देता येणार नाही.

या योजनेत:

1. लघुउद्योग, लघु सेवा व व्यवसाय (उद्योगासंबंधी) उपक्रम, महाराष्ट्र लघु उद्योग या प्रवर्गांतर्गत नोंदणीस पात्र असे उद्योग व सेवा उद्योग
2. घाउक व किकोळ विक्री व सेवा व्यवसायासाठीचे उपक्रम
3. वाहतुक व्यवसाय
4. वैद्यकीय व्यवसाय व आरोग्य सेवा
5. कृषि, पशु संवर्धन, दुग्ध व्यवसाय, मत्स्य व्यवसाय इ. बाबींशी संलग्न सेवा व व्यवसाय उपक्रम