परिचय

सूक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रम विकास अधिनियम-२००६ अस्तित्वात येण्यापूर्वी, केंद्र शासनाच्या विकास आयुक्त (लघु उद्योग), नवी दिल्ली यांनी वेळोवेळी निर्देशित केलेल्या स्थायी आदेशानुसार व सुलभ कार्यपध्दतीच्या धोरणानुसार उद्योग संचालनालयाकडून लघु उद्योग घटकांना लघु उद्योग नोंदणी देण्यात येत होते.

केंद्र शासनाने नवीन सुक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रम विकास अधिनियम-२००६ ची अंमलबजावणी करण्याचे आदेश पारीत केल्याने, महाराष्ट्र शासनाने या संदर्भात दिनांक २७ ऑक्टोबर २००६ च्या अधिसूचनेद्वारे या कायद्याची अंमलबजावणी सुरू केली आहे. नवीन कायद्यानुसार सूक्ष्म, लघु व मध्यम उद्योगांना आता “ उद्योग” ऐवजी “उपक्रम” असे संबोधण्यात येत आहे. उत्पादन करणा-या व सेवा पुरविणाऱ्या उपक्रमाचे प्रत्येकी तीन प्रकार विहित केलेले आहेत.

अ. क्र.	उद्योगाचा प्रकार	वर्गवारी	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक मर्यादा
१.	उत्पादन
		सूक्ष्म उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ २५ लाखापर्यंत आहे असा उपक्रम
		लघु उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ २५ लाखाच्या वर व ₹ ५ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
		मध्यम उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ ५ कोटीपेक्षा जास्त व ₹ १० कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
२.	सेवा
		सूक्ष्म उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणुक ₹ १० लाखापर्यंत आहे असा उपक्रम
		लघु उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणुक ₹ १० लाखापेक्षा जास्त व ₹ २ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
		मध्यम उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणूक ₹ २ कोटीपेक्षा जास्त व ₹ ५ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम

सदर कायद्याबाबतची व सूक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रमांना उद्योग आधार ज्ञापन स्विकृती बाबतची अधिक माहिती केंद्रशासनाच्या www.dcmsme.gov.in या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे.

सूक्ष्म, लघु व मध्यम विकास अधिनियम २००६ नुसार जिल्हा उद्योग केंद्रामार्फत नियोजित उपक्रमांना ईएम भाग १ व उत्पादनात गेलेल्या / सेवा पूरवित असलेल्या उपक्रमांना ईएम भाग २ स्विकृती पत्र देण्यात येत होते.

तथापि, सूक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रमांची नोंदणी सुलभ होण्यासाठी सूक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रम मंत्रालय, केंद्र शासन यांनी दि. १८.०९.२०१५ च्या अधिसूचने अन्वये एक पानी उद्योग आधार ज्ञापन पध्‍दती अंमलात आणली आहे. या नवीन पध्दतीनुसार, ईएम भाग १ व २ ऐवजी उद्योजक केंद्र शासनाच्या htpp://udyogaadhaar.gov.in या पोर्टलवर उद्योग आधार ज्ञापन ऑनलाईन पध्दतीने दाखल करू शकतात.

थकीत / विलंब देणी वसूलीबाबत सहाय्य:

सूक्ष्म, लघु व मध्यम विकास अधिनियम २००६ च्या कलम २१, पोटकलम (३) द्वारे प्रदान करण्यात आलेल्या अधिकारांचा आणि याबाबतीत त्यास समर्थ करणाऱ्या इतर सर्व अधिकारांचा वापर करुन महाराष्ट्र शासनाने राज्यातील ६ महसूली विभागांसाठी सूक्ष्म व लघु उपक्रमाने दुसऱ्या घटकास विक्री केलेल्या वस्तुंच्या / पूरविलेल्या सेवेच्या थकीत देय रकमेच्या वसूलीसाठी संबंधित विभागाच्या उद्योग सह संचालक यांचे अध्यक्षतेखाली राज्यात एकूण 7 सूक्ष्म व लघु उपक्रम सुकरता परिषदेची स्थापना करण्यात आली आहे.

सदरहू परिषदेची रचना खालीलप्रमाणे आहे:

1. संबंधित विभागाचे उद्योग सह संचालक - अध्यक्ष
2. संबंधित विभागातील दोन औद्योगिक संघटनांचे २ प्रतिनिधी - सदस्य
3. संबंधित महसूली क्षेत्रातील उपक्रमांना वित्त पुरवठा करणाऱ्या एका अग्रणी बँकेचा क्षेत्रिय किंवा विभागीय व्यवस्थापक - सदस्य
4. संबंधित विभागीय उद्योग सह संचालक कार्यालयातील उद्योग उप संचालक - सदस्य सचिव

सदर अधिनियमान्वये केंद्र शासनाने सुक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रमांना प्रोत्साहित करणे व विकास साधणे, सदर उपक्रामांची निकोप वाढ होणे कामी आणि अनुषंगिक व आकस्मित प्रकरणी सुविधा उपलब्ध करून देणेत आलेल्या आहेत. सदर अधिनियमाच्या कलम १८ (१) अन्वये सुक्ष्म व लघु उपक्रमांना देय असलेली प्रदाने / विलंब देणी (Outstanding dues) थकीत झाल्यास सदर बाबत सुकरता परिषदेकडे याचिका दाखल करता येते. एकदा याचिका दाखल झाल्यानंतर संबंधति सुकरता परिषद संबंधीत पुरवठादार सूक्ष्म / लघु उपक्रमास त्यांना देय असलेली थकित देणी बाबत संबंधीत अधिनियम / कायदे / नियम अंतर्गत कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण करून अर्धन्यायिक संस्थेच्या अधिकार कक्षेत निवाडा / निर्णय देण्यात येतो.

सामर्थ्य

Marathi Content Awaited.

धोरण

Marathi Content Awaited.

पात्रता निकष

सुक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रम विकास कायदा - २००६ अन्वये सुक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रमाची व्याख्या खालीलप्रमाणे आहे:

अ. क्र.	उद्योगाचा प्रकार	वर्गवारी	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक मर्यादा
१.	उत्पादन
		सूक्ष्म उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ २५ लाखापर्यंत आहे असा उपक्रम
		लघु उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ २५ लाखाच्या वर व ₹ ५ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
		मध्यम उपक्रम	सयंत्र व यंत्रसामुग्रीमधील गुंतवणुक ₹ ५ कोटीपेक्षा जास्त व ₹ १० कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
२.	सेवा
		सूक्ष्म उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणुक ₹ १० लाखापर्यंत आहे असा उपक्रम
		लघु उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणुक ₹ १० लाखापेक्षा जास्त व ₹ २ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम
		मध्यम उपक्रम	उपकरणामधील गुंतवणूक ₹ २ कोटीपेक्षा जास्त व ₹ ५ कोटीपर्यंत आहे असा उपक्रम

शासन निर्णय आणि सूचना
MSMED Act २००६	तपशील पहा
Nagpur MSEFG for १५.०७.२०११ - २६.०७.२०११	तपशील पहा
Amravati MSEFG - १५.०७.२०११	तपशील पहा
Facilitation Council - ११.१२.२००९	तपशील पहा
MSME Development Act, २००६ - ०७.०१.२००८	तपशील पहा
GR Gazette of India Hindi-English Notification - २९.०९.२००६	तपशील पहा

एफ.ए.क्यू - सूक्ष्म, लघु व मध्यम उपक्रम (MSME)